Elmadüzü, Oltu
| Elmadüzü | |
|---|---|
 | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Elmadüzü Elmadüzü'nün Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Oltu |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1532 m |
| Nüfus | 58 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25400 |
Elmadüzü, Erzurum ilinin Oltu ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Elmadüzü'nün eski adı Kineposi'dir.[4] Nitekim Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili 1907 yılında köyün adını bu şekilde yazmıştır.[5] Kineposi (კინეპოსი), Gürcü dilinden Türkçeye Kinapos ve Kinebos (كنەبوص) olarak girmiştir. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Penek livasında aynı adı taşıyan başka köy Kinapos (كناپوس) ve 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kinebos (كنەبوص) olarak geçer.[6][7]
Kineposi köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao'da yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü, 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Orta Çağ'ın bölgedeki önemli dinsel yapılardan biri olan Kineposi Manastırı, Gürcü Krallığı döneminde, 9. yüzyılda inşa edilmiştir. Kineposi Kalesi de bu dönemden kalmış olmalıdır. Bu yapılar Kineposi köyünün eski bir yerleşim yeri olduğunu göstermektedir.[8][9]
Kineposi köyü, 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Oltu sancağının Anzavi nahiyesine bağlıydı. Nüfusu 87 haneden oluşuyordu. Bu nüfus içinde 83 hane Hristiyan kalmış, 4 hane Müslüman olmuştu. 1835 nüfus defterindeki kayda göre köyün nüfusu 18 haneye düşmüştü. Sadece erkek nüfusunun tespit edildiği bu tarihte köyde 48 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün toplam nüfusunun yaklaşık 96 kişiden oluştuğu söylenebilir.[10]
Kineposi köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca, savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. 1886 nüfus sayımı sırasında Kinepos (Кинепосъ) şeklinde kaydedilen yerleşim, Oltu sancağının Oltu kazasına bağlı Erük-Anzov nahiyesinin yedi köyünden biriydi. Nüfusu, 28'i erkek ve 23'ü kadın olmak üzere, 10 hanede yaşayan 51 kişiden oluşuyordu. Köyün halkının tamamı Türk olarak kaydediliştir.[11]
Oltu sancağında 1907 yılında araştırma gezisi düzenlemiş olan Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili, Kineposi köyünün, dar bir vadinin kayalık eteklerinde kurulmuş küçük bir köy olduğunu, çok sayıda kilise olmasına dayanarak köyde eski bir manastırın bulunduğunu, manastırın ana kilisesinin haç planlı ve kubbeli, dört apsisli bir yapı olduğunu yazmıştır.[5]
Kineposi köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Erzurum vilayetinin Oltu kazasının merkez nahiyesine bağlıydı.[7] 1940 gelen nüfus sayımında "Kenepus" şeklinde yazılmış olan köy, aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 188 kişiden oluşuyordu.[12] Kineposi veya Kinepos Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Elmadüzü olarak değiştirilmiştir.[13] 1965 nüfus sayımına göre Elmadüzü köyünde 395 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 71 kişi okuma yazma biliyordu.[14]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Oltu Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[15]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahalle, Erzurum il merkezine 160 km, Oltu ilçe merkezine 40 km uzaklıktadır.[16] Mahalle, Oltu'nun kuzeybatısında olup, 
numaralı Ardahan-Muş (Göle-Oltu) devlet yoluna, Güryaprak ve Gökçedere mahalleleri üzerinden 32,4 km.'lik, 
numaralı Artvin- Kars (Yusufeli-Olur) devlet yoluna 6,3 km.'lik köy yollarıyla bağlıdır.[17]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 58[1] |
| 2021 | 61[1] |
| 2020 | 64[1] |
| 2019 | 77[1] |
| 2018 | 62[1] |
| 2017 | 62[1] |
| 2016 | 59[1] |
| 2015 | 64[1] |
| 2014 | 79[1] |
| 2013 | 96[1] |
| 2012 | 64[2] |
| 2011 | 67[2] |
| 2010 | 83[2] |
| 2009 | 86[2] |
| 2008 | 88[2] |
| 2007 | 132[2] |
| 2000 | 244[2] |
| 1990 | 410[18] |
| 1985 | 474[19] |
| 1965 | 395[20] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Oltu Elmadüzü Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Elmaduzu, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 81. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ a b "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და ჩანგლში 1907 წელს), Paris, 1938, s. 74". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2024.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი : გამოკვლევა: წიგნი III), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. Cilt (1958), s. 570". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2024.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 224.
- ^ Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 31, ISBN 978-9941-478-17-8.
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 244. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 76, 81. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - Sıra no: 756". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2024.
- ^ "1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 247" (PDF). 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Mayıs 2024.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 698". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2023.
- ^ "1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 259" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Ekim 2023.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "Elmadüzü Mahallesi". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ "Elmadüzü to Topkaynak". Elmadüzü to Topkaynak. Erişim tarihi: 16 Kasım 2023.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.